Meta patladı! 1 milyar dolarlık sanal enkaz

Meta'nın kurucusu Zuckerberg'den sonra en çok parayı Türkiye kaybetti. Sanal enkazın faturası 1 milyar doların üzerinde olduğu düşünülüyor.

Pandemi sonrası teknoloji dünyasını kasıp kavuran Metaverse furyası yatırımcıların elinde patladı. Türkiye'nin en önemli tarihi yapıları, stadyumları, sarayları, camileri ve köprülerini sanal alemde satın alıp ileride fiyatların artacağını düşünenler de sanal alemde mağazalar açıp altyapı yatırımları yapan şirketler de hayal kırıklığına uğradı.

Sabah'tan Metin Can'ın haberine göre vatandaşlar ve şirketlerin kapıştığı arsaların değeri yüzde 90 azaldı. Sanal arsalara yatırılan para eridi. Uzmanlar, Türkiye'de metaverse enkazının 1 milyar doların üzerinde olduğunu belirtiyor.

ÇILGINLIK 2021'DE BAŞLADI

Metaverse çılgınlığı 2021'in sonunda başladı. Dünyada herkesin ilgi odağı oldu. Bu çılgınlık Mark Zuckerberg'in Facebook çatı şirketinin adını Meta olarak değiştirmesiyle devam etti.

Sanal gerçeklik ve artırılmış gerçeklik gibi teknolojilerin bir araya gelmesiyle oluşan, kullanıcıların etkileşime girebildiği, oyun oynayabildiği, alışveriş yapabildiği bir sanal evren olan metaversede gerçek hayatta olduğu gibi, dijital araziler de satılmaya başlandı.

Birçok kişi, çok değerleneceğini düşünerek sanal arazilere yatırım yapıyor, birkaç yıl içinde çok büyük paralar kazanabileceğine inanıyordu.

Bu çılgınlıkta, sanal alemde Miami'den Çırağan Caddesi'nden hatta Mars'tan bile arsa almak mümkündü. Arsaların yanı sıra birçok şehirde tarihi eserler de satılıyordu.

Öyle ki, Meta'nın başlattığı dijitalde arsa satışında ilk 6 ayda en çok arsa/ yer satışı yapan platformda yaklaşık 185 bin bölüm satılmış, bunun 3'te 1'ni Türkler almıştı.

TÜRKLER HÜCUM ETTİ

Meta'nın başlattığı akıma birçok teknoloji şirketi de giriş yapmıştı. Metaverse üzerinde arazi satışı yapan platformlar arasında Decentraland, The Sandbox, SuperWorld gibi platformlar da öne çıkmıştı.

Bir anda yüzlerce metaverse şirketi sanal ortamda yatırıma açılmıştı. Sanal arsalara en çok talep ise Türkler'den gelmişti. TÜBİTAK'ın 2023 istatistiklerine göre, dünyada satılan metaverse arsalarının yarısına yakınını Türkler satın almıştı.

Raporlara göre Türkiye'den 1.1 milyon kişi metaverse sistemine üye oldu ya da arsa aldı. Bu arsaları emlak platformlarında satışa çıkaranlar bile oldu.

ŞİRKETLER DEPARTMAN KURDU

Türkiye'de özellikle perakende alanında faaliyet gösteren birçok şirket milyonlar harcayarak bu alana özel yatırımlar yaptı.

LC Waikiki'den Kiğılı'ya, Fiat'tan Adidas'a, Samsung'dan Vodafone'a kadar pek çok şirket burada mağazalar açmaya başladı.

Sadece Türkiye'de şirketlerin bu alanda gerçekleştirdiği yatırım miktarı 2022 yılı istatistiklerine 400 milyon doları buldu.

BORÇLA YATIRIM YAPAN VAR

İnsanlar gelecekte bu arsaların çok yüksek rakamlara ulaşacağı ve zengin olacakları hayaliyle dijital arsalara yatırım yaptı.

Fırsatı kaçırmak istemeyen bazı vatandaşlar yastık altındaki parasını dahi bu işe yatırdı. Parası olmayanlar ise etraflarından borç para alarak sanal dünyadan arsalar satın aldı.

Ancak başta Meta olmak üzere 2024 yılında geldiğimizde tüm metaverse firmaları ya zarar etti ya da iflas bayrağını çekti. İlk etapta yatırımcıların yoğun ilgisini çeken sanal arsaların değeri şu anda yüzde 90 civarında düştü.

Aldıklara arsalara yatırımcı bulmak neredeyse imkânsız. Bir yatırımcı, 2023'te 10 bin TL'ye satın aldığı bir sanal arsayı şimdi sadece 1.000 TL'ye satabiliyor.

50 MİLYAR DOLARLIK ZARAR

2024 yılı itibarıyla Facebook, Instagram ve WhatsApp'ın sahibi olan şirket metaverse yatırımlarından 2022'de yaklaşık 14 milyar dolar kaybetti.

2023'te ise kayıp 16 milyar dolar. Şirket 5 yılda 47 milyarını sanal dünyaya kaptırdı. Meta'nın kurucusu Mark Zuckerberg'den sonra en çok para kaybeden Türkiye oldu. Uzmanlara göre, Türkiye'nin arsa satışı ve şirketlerin yatırımlarına ödediği para 1 milyar doların üzerinde.

HUKUKİ DÜZENLEME YOK

Metaverse için herhangi bir hukuki düzenleme yok. Dolayısıyla sanal arsa alıp zararda olanlar için kesin bir çözüm yolu bulunmuyor. Bilişim hukukçuları, sanal ortamlarda bu tür alışveriş yaparken, vatandaşları dikkatli olması konusunda uyarıyor.

ZUCKERBERG ÖNERDİ MUSK UYARDI

Meta'nın CEO'su Mark Zuckerberg, bu alana yatırımda kararsız kalanlara "Metaverse'ün gelecek için önemli bir yatırım olacağını düşünüyorum. Bu önemli bir şey ve gelecek için Metaverse'e yatırım yapmamak hata olur" diyerek tavsiyelerde bulunmuştu.

Tesla ve SpaceX'in CEO'su Elon Musk ise Metaverse ve Web 3.0'ı onaylamadığını belirterek, bunların "pazarlama hilesi" olduğunu söylemişti.