Suudi Arabistan'ın 6.3 Milyar Dolarlık 'Aklanma' operasyonu

Gülsev Duran'ın The Guardian'dan çevirisi

Eleştirmenler tarafından Suudi Arabistan'ın insan hakları sicilinden kaynaklı olumsuz yorumları ortadan kaldırmak ve dikkatleri dağıtmak için yaptığı bir girişim olarak tanımladığı bu harcamalar, 2021'in başından bugüne gerçekleşti.

Bu miktar, önceki altı yıllık dönemde yapılan harcamaların dört katından fazla ve eleştirmenler tarafından ülkenin insan hakları sicilinden dikkatleri dağıtmak için yapılan bir çaba olarak nitelendiriliyor.

The Guardian'ın yaptığı analizlere göre, Suudi Arabistan Kraliyet Ailesi tarafından yönetilen Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu (PIF), son iki buçuk yıl içinde milyarlarca dolar harcayarak profesyonel golfü tamamen değiştirdi ve futbol transfer piyasasını dönüştürdü.

Bu haftanın başında, Suudi Arabistan futbol kulübü Al Hilal, Fransız kaptan Kylian Mbappé için dünya rekoru niteliğinde bir teklif sundu. Tahmini değeri 300 milyon avro (259 milyon sterlin) olan bu teklif büyük yankı uyandırdı.

6.3 milyar dolarlık bu yatırım, Karadağ veya Barbados adasının milli gelirine neredeyse eşdeğer. Grant Liberty tarafından iki yıl önce derlenen veriler, Suudi Arabistan'ın 2014 ile 2021'in başına kadar olan dönemde 1.5 milyar dolar harcadığını tahmin etmişti. Ancak, şu anki rakamların aslında daha da yüksek olabileceği düşünülüyor, çünkü PIF mali durumu konusunda pek bilgi vermiyor ve bazı anlaşmaların detayları kamuoyuna açıklanmıyor.

Grant Liberty, Amnesty International ve Human Rights Watch gibi insan hakları örgütleri, bu tür harcamaları "sportswashing" (sporla yıkama) olarak nitelendiriyor. Bu terim, insan hakları ihlallerinin gölgesini kaldırmak için büyük spor etkinliklerinin finansmanının yapıldığı bir taktiği ifade ediyor.

"Önceden, spor figürleri ve markaları, belgelenmiş insan hakları ihlalleri nedeniyle Suudi Arabistan ile işbirliği yapmayı reddediyordu," diyor Grant Liberty. "Ancak, karlı anlaşmalar şimdi devam eden ve kötüleşen ihlallere rağmen kabul edilmeye başlandığı için endişe verici bir moral değişim gözleniyor."

Gazeteci Cemal Kaşıkçı'nın 2018'deki cinayetinin ardından, Suudi Arabistan geniş çapta dışlanmış ve birçok büyük şirket ülkedeki yatırımlarını çekmiş veya durdurmuştu. Ancak son iki yılda krallığın uluslararası alandaki algısı değişmeye başladı. Joe Biden, cinayet nedeniyle Suudi Arabistan'ı bir "pariah" (marjinal) devlet yapma sözü vermesine rağmen, geçen yıl ülkeye seyahat etmiş ve Veliaht Prens ve fiili lider Muhammed bin Salman ile tartışmalı bir yumruk tokalaşması yapmıştı.

Guardian, Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu (PIF) ile diğer devlet kurumları arasında 2021'den bu yana imzalanan yatırımları derledi ve analiz etti. Bu fon dünya genelindeki en büyük on egemen varlık fonundan biri ve varlıkları tahminen 700 milyar dolar olarak değerlendiriliyor. Ayrıca, turizm otoritesi gibi diğer devlet kurumları da spor alanında yatırım yapıyor.

Ekim 2021'de PIF'nin Newcastle United'ı 391 milyon dolar karşılığında satın alması insan hakları gruplarının endişelerini çekmişti. Özellikle Amnesty International, sızdırılan görüntülerde kulübün deplasman formasının Suudi milli takımının renklerine dönüştürülmesini eleştirmişti.

PIF, bir yıl sonra futbol sponsorluklarına 2.3 milyar dolar harcamayı planladığını duyurdu. Bu, dört Suudi Arabistan futbol kulübünde çoğunluk hisselerini almak için büyük tutarda belirtilmeyen yatırımları da içeriyor. Bu dört kulüp dünyanın dört bir yanından oyuncuları çekmek için cömertçe harcama yapmıştı. Özellikle Al-Nassr, dünyanın en yüksek ücretli sporcu olan Cristiano Ronaldo'yu yıllık 200 milyon dolara transfer etmişti.

Ronaldo'nun transferi, geçen sezonun ardından Karim Benzema (Real Madrid), N'Golo Kanté (Chelsea), Roberto Firmino (Liverpool) ve eski Aston Villa menajeri Steven Gerrard gibi bir dizi yıldız ve teknik direktörün takımlara katılmasına yol açtı.

Futbolcu Lionel Messi'nin, Suudi Arabistan turizm otoritesinden 25 milyon dolar tahmini bir ödeme alarak ülkenin tanıtımını yapması da dikkat çekmişti. Ancak Messi, kendisine yapılan 350 milyon sterlin değerindeki bir teklifi reddederek ABD MLS takımı Inter Miami'ye katılmayı tercih etmişti.

Bu yılın Şubat ayında, Suudi Arabistan 2023 FIFA Kulüpler Dünya Kupası'nı düzenleyeceğini duyurdu.

Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu (PIF) ayrıca golf dünyasını altüst eden büyük yatırımlar da yaptı ve şu anda Suudi Arabistan'ı sporun en etkili güçlerinden biri haline getirdi. Ekim 2021'de, fon, büyük bir turnuva olan LIV golf'u oluşturmak için tahmini 2 milyar dolar yatırım yaptı.

Bu hamle, PGA turu ile acı bir rekabete neden oldu ve PGA, Suudi fon tarafından finanse edilen projenin oyuncuları var olan taahhütlerini ihlal etmeye çekmeye çalıştığı iddiasıyla yasal işlem başlattı. Bir dava, LIV'in "Suudi Arabistan'ın son zamanlardaki vahşet tarihini sporcular ve golf oyununu sportswash (sporla yıkama) etmek ve Suudi Kamu Yatırım Fonu'nun girişimlerini daha da ileriye taşımak için astronomik miktarlarda para harcama kampanyası" yürüttüğünü iddia etti.

Bir PGA yetkilisi bu ayın başlarında, egemen varlık fonunun yeni yapıya 1 milyar doların üzerinde yatırım yapacağını ifade etti. Anlaşma, bir ABD Senato komitesi tarafından inceleniyor.

Krallığın diğer yatırımları arasında boks ve motor sporları da bulunuyor. Bu yıl, youtuberlıktan boksa geçiş yapan Jake Paul ve Tommy Fury, Riyad'da yapılan maçları için sırasıyla 3.2 milyon ve 2 milyon dolar ödeme alırken, ayrıca PPV gelirinden de pay aldılar. Aynı şekilde, Suudi Arabistan, 2022'de Oleksandr Usyk ve Anthony Joshua arasında yapılan bir ağırsıklet maçını düzenlemek için tahmini 60 milyon dolar ödeme yaptı.

2021 yılında PIF, Formula One yarış arabaları üretimiyle Formula One'ın büyük bir parçası olan Woking merkezli, Bahreyn'e ait McLaren Group Ltd'ye 550 milyon dolarlık bir sponsorluk yatırımı yaptı.

Ancak, 6.3 milyar dolarlık rakam, devlete ait petrol devi Aramco'nun Formula One'u sponsor etmek için yılda harcadığı 40-45 milyon dolarlık tutarı veya 2021'den önce yapılan diğer sözleşmeleri, örneğin yılda 65 milyon dolar ödenerek düzenlenen Grand Prix'i içermiyor.